17 / 213
1
1. MEVCUT DURUM
1.1. Turizm Sektörünün Tanımı ve Sınıflandırılması
1.1.1. Turizm ve Turist Kavramı
Turizm hareketi 20. yüzyıl insanına özgü bir yer değiĢme hareketi olarak görülmekle birlikte
esasen yer değiĢtirme hareketi insanlık tarihi kadar eskidir. Günümüzde, milyonlarca insan çeĢitli
nedenlerle yaĢadıkları yerlerden baĢka yerlere geçici sürelerle seyahat etmektedir. Ġlk insanın yer
değiĢtirme hareketinin nedeni yiyecek bulma amaçlı olarak gerçekleĢirken Ortaçağ insanı dini
nedenlerle seyahat etmiĢtir. Ġlkçağlarda en çok seyahat eden insanlar Romalılardır. Romalıların zevk
için seyahat eden ilk turistler oldukları ve ünlü tapınak ve eserleri görmek için seyahat ettikleri
bilinmektedir. Bu eserler arasında en gözde olanlar, Mısır piramitleri ve tarihi anıtlardır. Ortaçağda,
Roma Ġmparatorluğu‟nun çöküĢüne paralel olarak Avrupa ve Ortadoğu‟da turizm geniĢlemeye baĢlamıĢ
ve din önemli bir seyahat nedeni olmuĢtur. Ortaçağın en önemli yer değiĢtirme hareketleri, Ġslam‟ın
hızlı yayılmasına paralel olarak her yıl birçok insanın, Mekke ve Medine‟yi ziyaret etmesi ve Hıristiyan
ve Müslüman toplulukları arasında yaĢanan Haçlı SavaĢlarıdır.
Rönesans‟ın doğuĢuyla birlikte sanatsal çalıĢmaların yapıldığı Ġtalya‟ya gerçekleĢtirilen
seyahatler artmıĢtır. Endüstri devrimi günümüz modern turizm hareketlerinin de baĢlangıcı olmuĢ,
yaĢanan ekonomik, teknolojik ve sosyal geliĢmeler ve değiĢimlere paralel olarak turizm hareketleri de
geliĢmiĢtir. Bu dönemde demiryolu ulaĢımının geliĢmesi çağdaĢ taĢıma düzenine geçiĢi hızlandırmıĢ,
nüfusun, gelirin ve ĢehirleĢmenin artması ile turistik seyahatlerde de artıĢ meydana gelmiĢtir. Bu
dönem, seyahat acentalarının kurulmasına da sahne olmuĢ ve Ġngiltere‟nin ilk seyahat organizatörü
olan Thomas Cook, 1841 yılında Leichester-Loughborough kentleri arasında, trenle 570 yolcuyu
taĢıyarak tarihte ilk defa tur düzenleyen kiĢi olmuĢtur. 2. Dünya SavaĢı‟ndan sonra turizm endüstrisi
hızlı bir ivme kazanmıĢ, ulaĢım sektöründeki hızlı geliĢme, havayolu ulaĢımının ucuzlaması, insanların
seyahati ve tatili bir ihtiyaç olarak görmeye baĢlamaları, her geçen gün daha çok insanın seyahat
endüstrisine katılmasına neden olmuĢtur. Günümüzde, turizm sektörünün önemli bir endüstri halini
alması insanların tatil yapma alıĢkanlarının bir ihtiyaç haline gelmesine bağlanmaktadır.
Turizm kelimesinin Latince‟de, dönmek, etrafını dolaĢmak, geri dönmek anlamına gelen
“tornus” kökünden türediği sanılmaktadır (Olalı, 1984). Ġngilizce‟deki “tour” kelimesi de bu sözcükten
türemiĢtir. Tour kelimesi ilk defa 17. yüzyılda, genç Ġngiliz soylularının eğitimleri için Avrupa‟daki tarihi,
kültürel, bilimsel ve doğal güzelliği bulunan yerleri ziyaretleri için kullanılmıĢtır. 17. ve 18. yüzyıllarda
aristokrat ailelerin çocuklarını iyi yetiĢtirmek amacıyla 1-3 yıllığına gönderdikleri eğitim seyahatlerine
“Grand Tour” denir (Kozak vd., 2000). Yine Fransız dilindeki “Tour ve Tourner” kelimeleri de “Tornus”
kelimesinden türetilmiĢlerdir. Dilimize gezgin kelimesinin karĢılığı olarak kullanılan “Turist” ile seyahat
kelimesinin karĢılığı olarak kullanılan “Turizm” kelimeleri ise Fransızca‟dan gelmiĢtir.
Turizm kavramının ilk bilimsel tanımı 1905 yılında Guyer-Feuler tarafından yapılmıĢtır. Guyer-
Feuler turizmi, gittikçe artan hava değiĢimi ve dinlenme gereksinimleri, doğa ve sanatla beslenen göz
alıcı güzellikleri tanıma isteğine; doğanın insanlara mutluluk verdiği inancına dayanan ve özellikle
ticaret ve sanayinin geliĢmesi ve ulaĢım araçlarının kusursuz hale gelmelerinin bir sonucu olarak
ulusların ve toplulukların birbirleriyle daha çok yakınlaĢmasına olanak veren modern çağa özgü sosyal
bir olay olarak nitelendirmiĢtir (Kozak vd., 2000).
Turizm kavramı ile ilgili olarak farklı tanımlar yapılmaktadır. Turizm kavramının
tanımlanmasında genellikle dinamik bir unsur olan “seyahat” faktörü önemli bir yer tutmaktadır.
Ġnsanların yaptıkları tüm seyahatler turizm faaliyeti olarak değerlendirilememektedir. Bir seyahatin
turizm faaliyeti olarak değerlendirilebilmesini genellikle seyahat amacı belirlemektedir. Seyahatin amacı
yansıra bazı yaklaĢımlara göre uzaklık bir faaliyetin turizm hareketi olarak değerlendirilmesinde önemli
bir faktördür. Örneğin; Kanada‟da bir faaliyetin turizm hareketi sayılabilmesi için kiĢinin yaĢadığı
yerden 80 km uzağa gitmesi gerekir. Uzaklığın yanı sıra gidilen bölgede konaklama, sürekli olarak
kalmama, gelir elde etmeme gibi hususlar da turizm tanımı kapsamında dikkate alınan önemli
faktörlerdir. Bu durumda aĢağıdaki gibi bir tanıma ulaĢılabilir:
Turizm “insanların sürekli ikamet etikleri, çalıĢtıkları yerler dıĢına ticari amaç gütmeksizin
gezme, görme, eğlenme, dinlenme v.b. amaçlarla yaptıkları 24 saati aĢan ya da en az bir gecelemeden
oluĢan seyahatler ve ziyaretçilerin bu seyahatler sırasındaki geçici konaklamalarından doğan iliĢkiler