46 / 213
30
Romalılar zamanında, önce Bitanya (M.Ö. 74), sonra Bitanya-Pontos (M.Ö. 64) eyaleti adı ile idare
edilmiĢtir.
Roma‟nın Anadolu fatihi olarak ünlenen komutanı olan Pompeius, iç Paflagonya Bölgesini
(Çankırı, Karabük ve Kastamonu illerini kapsar) bu bölgenin eski önderi Pilaimenes‟in soyundan
geldiğini ileri süren Attalos‟a bağıĢlamıĢ, iç Paflagonya‟da, TaĢköprü‟yü de içine alacak biçimde Pontos
Polemoniacus Eyaleti kurulmuĢtur.
Karabük ve çevresinde Roma Döneminden kalma birçok mezar ve yerleĢim yeri bulunmaktadır.
Roma döneminin yöredeki en önemli yerleĢim alanı Eskipazar sınırlarındaki Hadrianopolis kentidir. M.S.
126 yılında bu adı alan kentin asıl adı Kaisareis Proseilemmenitai‟dir. Kentin kuruluĢ tarihi tam olarak
bilinmemekle birlikte M.Ö. 64 tarihini kabul etmek yanlıĢ olmaz.
Eskipazar ilçesine bağlı Deresamail (Dereköy, Değirmendere Mah.), Boncuklar (Yahyalar
Mah.), TamıĢlar (Emiroğlu Mah.) köylerinde bulunan 20‟ye yakın Grekçe yazıttan yöreye iliĢkin çok
ilginç bilgiler elde edilmiĢtir. Bu yazıtlara göre; merkez Deresamail bölgesine Kimistene adı
verilmektedir. Kimistene‟ye bağlı Endeiron Köyü bugün Emredore olarak anılmaktadır. Bu köyün
kurucularının M.S. I. yy‟da, eski Yugoslavya‟nın Dalmaçya bölgesinde bulunan Enderon‟dan gelmiĢ
olduğu tapınak yazıtlarından anlaĢılmaktadır.
Yine yazıtlara göre Kimistene‟de, Amastris (Amasra)‟den Halikarnassos (Bodrum)‟dan,
Roma‟dan ve Dalmaçya‟dan gelen insanlar yaĢamaktadır. Ġmparator Caralla (211-217) ve Diocletianus
(284-305)‟un heykel kaideleri; Zeus Kimistenos; Demeter ve Kore, Artemis Kratiane ve Hermes
kültlerini ilgilendiren tapınak ve sunak yazıtları; bazı mezar yazıtları, Kimistene‟nin Roma imparatorluk
dönemi içinde çok önemli bir yerleĢim alanı olduğunu açıkça göstermektedir. Karabük ve çevresinde
Roma döneminden kalma ünlü yapıtlar arasında, Sipahiler Köyü Küre Havuzu (Roma Döneminde
maden eritme ve iĢleme atölyesine sahipti), taĢları köylüler tarafından ev inĢaatlarında kullanılmıĢ olan
tapınak ve sunaklar, Safranbolu‟da Hacılarobası köyünde bulunun Ġnkaya Kaya Mezarlığı, Akveren ve
Yörük Köyleri arasında kalan Horozini Kaya Mezarları ve daha birçok yapı yer almaktadır. Ġç Paflagonya
bölgesi uzun zaman Roma yönetiminde kaldığından yörede çok sayıda Roma döneminden kalma eser
bulunmaktadır.
Bizans Dönemi:
395 yılında Roma Ġmparatorluğu ikiye ayrılınca yörede uzun süren bir Bizans
dönemi baĢlamıĢtır. Bizans, 622 yılında Anadolu‟yu dolayısıyla Paflagonya‟yı, Ġran (Sasani) istilasından
kurtardıktan sonra Anadolu‟da askeri ve sivil örgütlenmeye gitmiĢtir. Bizans imparatoru Heraklius,
Anadolu‟yu 17 Teme (eyalete) ayırmıĢtır. Bunlardan birisi de Karabük ve çevresinin içinde bulunduğu
Paflagonya Temi‟dir.
Bizans döneminde Paflagonya‟nın tarihi açık ve belirgin değildir. Bilinen tek geliĢme, bölgenin
Vlll. yy‟dan baĢlayarak, 922 yılına kadar olan süreçte, Bizans-Müslüman Arap çatıĢmasına konu
olmasıdır. Bu çatıĢmalar sırasında bölgede Roma döneminde yapıldığı sanılan Eflani ġatosu, bir akritai
olan (Bizans dilinde müstahkem kale) Safranbolu ve Kastamonu kaleleri, Müslüman Araplara karĢı
verilen mücadeleler sırasında bölgede ön plana çıkmıĢ ve adlarını duyurmuĢlardır. Yine Bizans
döneminde birer piskoposluk merkezi olan Eskipazar ve Safranbolu yörede etkin dinsel yerleĢim
alanlarıdır.
922 yılına kadar süren Bizans-Müslüman Arap çatıĢması, Kuzey-Batı Anadolu kentlerinin
tahribine ve halkın yoksullaĢmasına neden olmuĢtur. Bölgede bulunan köylüler, tarım arazilerini
bırakarak kalelerin içine sığınmıĢlar, güvenlik sorunu bölgede tarımsal üretimin düĢmesine neden
olmuĢ, Bizans Devleti‟nin feodalleĢmesi süreci hız kazanmıĢtır. Bölgedeki otoritesizliği göstermesi
açısından 1100 yılları dolayında Eflani ġatosu‟nun çapulcular tarafından soyulması ilginç bir geliĢmedir.
Anadolu‟dan Balkanlara bu dönemde büyük göçler yaĢanmıĢtır. Anadolu‟da nüfusun boĢaldığını gören
Bizans yönetimi, Germenler, Slavlar, Katalanlar gibi Avrupa kökenli kavimler yanında Peçenek, Kuman
(Kıpçak) gibi Hıristiyanlığı kabul etmiĢ savaĢçı Türk topluluklarını da Anadolu‟ya yerleĢtirmek zorunda
kalmıĢlardır. Bizans‟ın bir devlet politikası haline getirdiği bu iskân siyaseti Eskipazar ve Eflani‟nin diğer
yerleĢme noktalarından önce TürkleĢmesini sağlamıĢtır.
Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi:
Türkler, 1071 Malazgirt SavaĢı öncesinde de
Anadolu‟ya değiĢik amaçlarla gelmiĢler ve yerleĢmiĢlerdir. Eskipazar‟da TamıĢlar Köyü‟ne adını veren
TamıĢ, Bizans‟ın emrinde bir Oğuz Beyi olup, saptamalara göre, Malazgirt SavaĢı‟nda Selçuklu
ordusuna karĢı savaĢırken, giysilerde kullanılan renk ve dil benzerliklerinden dolayı kısa zamanda saf
değiĢtirmiĢ, Selçukluların tarafına geçmiĢtir.